یک شابک

شابک (ISBN)، سرنام عبارت شماره استاندارد بین‌المللی کتاب^∗ شماره? استاندارد شناسایی بین‌المللی است که به کتاب‌های منتشرشده منسوب می‌شود. این استاندارد در سال 1966 در کشور انگلیس توسط صنف کتابداران پایه گذاری شد.

این شناسه از سال 1960 تا پایان سال 2007 ده‌رقمی بوده‌است و از آغاز این سال برای افزایش دامنه? اختصاص شناسه، سیزده‌رقمی شده‌است.^∗

شابک را در زبان‌هایی که از خط لاتین استفاده می‌کنند با سرواژه? ISBN نشان می‌دهند.

تاریخچه [ویرایش]

این کد در ابتدا دارای نه رقم بوده که کتاب فروشی‌های انگلیس برای فروش کتابهایشان و همچنین جلوگیری از گردش اضافه و کنترل راحت تر موجودی، آن را به کار می‌برده‌اند ولی اکنون این کد زیر نظر سازمان بین‌المللی استانداردسازی به ده رقم افزایش یافته تا در سطح جهان قابل کاربرد بشود. این استاندارد تحت نام ایزو 2108 در سالهای 1974 (نه رقمی) و 1997 (ده رقمی) و پس از سال 2007 به صورت سیزده رقمی عرضه شده‌است.^[1]

روش تعیین شابک [ویرایش]

هر ویراست از یک کتاب دارای شماره شابک خاص خود می‌باشد و این شماره دارای 10 تا 13 رقم است و دارای پنج بخش است:

1. اگر شماره 13 رقمی باشد دارای یک عدد 978 یا 979 می‌باشد.
2. هر زبان یا کشور دارای شماره خاص خود است.

برای مثال کد کشور انگلیس صفر یا یک، فرانسه دو، آلمان سه و برای ایران 964 می‌باشد. اگر شابکی این کد را نداشته باشد در جهان رسمی شناخته نمی‌شود. این کد برای کشورها حداکثر پنج رقم خواهد بود.

1. هر انتشارات دارای شماره خاص خود است.
2. هر کتاب دارای شماره خاص خود است.
3. یک نویسه وارسی که در مبنای یازده خواهد بود و در اصل یک مجموع مقابله‌ای (Checksum) از تمام شناسه‌است. به‌وسیله? این نویسه می‌توان صحت شابک موردنظر را بررسی کرد.

نویسه? وارسی با استفاده از روش زیر محاسبه می‌شود:

1. هر یک از نویسه‌های شناسه? شابک (از چپ به راست) در وزنی که از 10 تا 2 بترتیب برای هر یک از آنها در نظر گرفته می‌شود، ضرب می‌گردد.
2. حاصل نتایج ضرب‌ها با هم جمع می‌شود.
3. نویسه? وارسی با استفاده از حاصل نتایج ضرب در مبنای 11 تعیین می‌شود (یعنی برای مقدار مجموع حاصلضرب‌های برابر با 10، نویسه? X استفاده می‌شود)

مثلاً برای ISBN 964-7134-79-7:

شابک در ایران [ویرایش]

در سال 1372، با افزایش روزافزون نیاز به استفاده از یک شناسه? استاندارد برای کتاب، ایران به به عضویت موسسه جهانی شابکدرآمد و شماره? خاص کشور در این شناسه برای کشور ایران، عدد 964 و 600 تعیین گردید. با استفاده از شناسه? 10 رقمی امکان ثبت یک میلیون کتاب در ایران وجود داشته است^∗.

جستارهای وابسته [ویرایش]

• کتاب